ژورنالیسم

نگاهی به روزنامه‌های قم

بررسی موردی تعدادی از روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های منتشر شده در شهر قم

سال‌هاست که از قم هجرت کرده‌ام، ولی به خاطر دیدن خانواده و همچنین برخی پروژه‌های کاری که دارم، رفت‌وآمد زیادی با قم دارم. یکی از عادت‌های ثابتم در هر سفر به قم، مطالعه همه مطبوعات عمومی است که در قم منتشر می‌شود. پاتوق ثابتم هم از قدیم، دکه روزنامه‌فروشی سر زنبیل‌آباد (کنار ورزشگاه حیدریان) است.

در این یادداشت، نگاهی دارم به وضعیت کنونی روزنامه‌های محلی شهر قم:

 

۴ روزنامه برای قم

تا ۱۰ سال پیش که من ساکن قم بودم، روزنامه‌ای در شهر قم منتشر نمی‌شد. الان ۴ روزنامه به صورت روزانه در قم منتشر می‌شوند: ایمان، ۱۹ دی، شاخه سبز، گویه.

نکته جالب در بین این چهار روزنامه این است که به جز «گویه» که خود را « روزنامه استان قم» معرفی کرده است، سه روزنامه محلی دیگر با عنوان و مجوز سراسری منتشر می‌شوند.

از نظر تعداد شماره‌های منتشر شده اگر بخواهیم بررسی کنیم، روزنامه «ایمان» با حدود ۴۱۵۰ شماره منتشر شده، قدیمی‌ترین روزنامه قمی محسوب می‌شود. «شاخه سبز» با ۲۷۰۰ و «۱۹ دی» با ۲۵۰۰ شماره در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.

جای بررسی دارد که ایا این ۳ روزنامه محلی که خود را «روزنامه صبح ایران» معرفی می‌کنند، در خارج از شهر قم خواننده‌ای دارند یا نه؟ و اصلا چه اصراری است روزنامه‌ای که می‌تواند در یک شهر موفق باشد و خوانده شود، اصرار داشته باشد خود را روزنامه‌ای ملی معرفی کند؟

 

روزنامه‌های قم کجا چاپ می‌شوند؟

یکی از نکات جالب در مورد روزنامه‌های قم این است که از ۴ روزنامه قم، ۳ روزنامه در چاپخانه ریحان منتشر می‌شوند. این چاپخانه در تهران (جاده قدیم کرج) واقع است. محل استقرار این چاپخانه، مابین فرودگاه مهرآباد و بزرگراه آزادگان است.

در تهران چاپخانه‌های مجهز دیگری که دستگاه چاپ رول روزنامه دارند، وجود دارند، اما دلیلی که احتمالا باعث شده این چاپخانه مورد توجه سه تا از روزنامه‌های قمی قرار بگیرد، موقعیت مکانی مناسب این چاپخانه از نظر دسترسی به بزرگراه تهران-قم است.

نکته جالب اینجاست که مسؤولین فرهنگی قم، این شهر را قطب صنعت چاپ ایران می‌نامند و کلی به آمار و ارقام این حوزه افتخار می‌کنند، ولی سؤال مشخصی که می‌توان از مدیران فرهنگی قم پرسید این است که در قطب صنعت چاپ، چرا باید ۳ روزنامه شهر در خارج از قم چاپ شوند؟ آن هم نه در شهر تهران، بلکه در یکی از شهرک‌های اقماری نزدیک تهران؟

کیفیت چاپ روزنامه چنگی به دل نمی‌زند و احتمالا پایین‌ترین کیفیت چاپی است که می‌توان از یک دستگاه چاپ رول انتظار داشت.

روزنامه «گویه» در قم چاپ می‌شود، ولی وضعیت آن مقداری متفاوت است. این روزنامه با دستگاه چاپ افست و در ۴ صفحه چاپ می‌شود. «گویه» البته دقیقا مشخص نیست روزنامه است یا هفته‌نامه. در نسخه چاپی، روزنامه معرفی شده است، ولی در سایت هفته‌نامه.

بعد از چاپ ریحان، چاپخانه ولیعصر که در شاه‌جمال قم مستقر است، کار چاپ روزنامه گویه و هفته‌نامه‌های «پیام قم» و «آوای جام جم» را انجام می‌دهد.

چاپخانه ولیعصر قم را می‌توان چاپخانه تخصصی روزنامه‌های ۴ صفحه‌ای شمرد. نکته جالب توجه در مورد هر سه خروجی چاپی این چاپخانه محلی قم این است که هر ۳ نشریه در ۴ صفحه (قطع ۳۵ در ۵۰) منتشر می‌شوند و ۲ صفحه اول و آخرشان رنگی و دو صفحه وسطی مشکی چاپ شده است.

 

آقا، سایت‌تان کو؟

رهاورد گشت و گذارم در دکه روزنامه‌فروشی اول زنبیل‌آباد، ۴ روزنامه، دو هفته‌نامه و یک دوهفته‌نامه بود.

به عنوان یک طراح وب، طبیعتا یکی از نکات مورد بررسی من، سایت اینترنتی رسانه‌های محلی شهر قم است. از بین این ۷ رسانه، فقط ۳ روزنامه ۱۹ دی، ایمان و گویه سایت اینترنتی مستقل دارند و بقیه در فضای اینترنت، به یک آدرس ایمیل یا کانال تلگرام بسنده کرده‌اند.

در بین این ۳ روزنامه سایت‌دار، احتمالا رتبه بهترین سایت را بتوانم به روزنامه «۱۹ دی» اهدا کنم. سایت ۱۹ دی البته فرسنگ‌ها با یک سایت ایده‌آل (حتی با استانداردهایی که در بین رسانه‌های ایران وجود دارد) فاصله دارد، ولی باز هم یک سر و گردن از بقیه بالاتر است.

«۱۹ دی» البته در سایت اینترنتی، خودش را «اولین روزنامه سراسری قم» معرفی کرده، ولی در سرعنوان روزنامه «روزنامه سراسری صبح ایران» درج شده است. (سایت روزنامه ۱۹ دی)

اطلاعات خیلی کمی در مورد روزنامه در سایت درج شده است و برخی از صفحات مهم هم خالی هستند. مثلا صفحه تعرفه آگهی در روزنامه، که قاعدتا باید صفحه مهمی برای سایت روزنامه باشد، خالی است. اطلاعاتی در مورد تاریخچه روزنامه و تیم مدیریتی و اجرایی آن وجود ندارد

مطالب در سایت روزنامه ۱۹ دی در دسته‌بندی‌های تعریف شده منتشر می‌شوند و سر و شکل انتشار محتوا، مناسب و حرفه‌ای و چشم‌نواز است. نسخه PDF روزنامه روز و آرشیو شماره‌های گذشته به شکل مناسبی در اختیار کاربران قرار گرفته است.

در سایت روزنامه ایمان با پدیده‌ای شگفت‌انگیز از یک سایت روزنامه‌ای مواجه می‌شویم! در صفحه اول سایت روزنامه «ایمان»، تصویر صفحه اول آخرین شماره قرار گرفته است. به جز تیترها، سایر مطالب چندان خوانا نیستند و احتمالا هم هدف این نبوده که کاربر بتواند مطالب را بخواند. در نوار منو، سرعنوان ۸ صفحه روزنامه درج شده است و شما با کلیک روی هر صفحه، می‌توانید تصویر آن صفحه را مشاهده کنید. خبری از تیتر و متن مطالب در سایت روزنامه نیست.

یکی از عجایب کار روزنامه ایمان، نام دامینی است که برای سایت در نظر گرفته‌اند. سایت روزنامه روی دامین emandaily.ir پیاده شده است. با گرفتن اطلاعات whois دامین‌های دیگر، متوجه شدم که دامین‌های متناسب‌تری برای روزنامه قابل ثبت هستند که استفاده نشده‌اند. حتی ایمیل روزنامه نیز با eiman شروع می‌شود که با حروف استفاده شده در دامین منتفاوت است.

سایت روزنامه (یا هفته‌نامه؟) گویه هم چنگی به دل نمی‌زند.

 

لطفا به ایمیل احترام بگذارید!

از بین همین سه رسانه‌ای که بالاخره یک سایت مستقل برای خودشان دارند، هیچ‌کدام از ایمیل رسمی روی سایت‌شان استفاده نمی‌کنند. تکلیف چهار رسانه دیگر که سایت ندارند که مشخص است، ولی همین سه روزنامه‌ای که همت کرده‌اند و سایتی برای خودشان دست‌وپا کرده‌اند، از ایمیل‌هایی روی سرویس‌دهنده‌های یاهو و جیمیل استفاده می‌کنند. استفاده از ایمیل رسمی روی آدرس دامین رسانه، به نوعی هویت مجازی آن رسانه را تعریف می‌کند. در ارتباط با منابع خبری، استفاده از ایمیل‌های رسمی می‌تواند هویت خبرنگاران را تأیید کند و اعتبار بیشتری برای ارتباط فراهم کند.

 

نگاهی به صفحه اول ۷ رسانه قم

%d8%b1%d9%88%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%db%b1%db%b9-%d8%af%db%8c-%d9%82%d9%85
«۱۹ دی» با ۱۲ صفحه در روز، یکی از پرصفحه‌ترین روزنامه‌های قم است. (البته ۱۹ دی دوست دارد خودش را روزنامه سراسری صبح ایران معرفی کند، ولی ما چون دوستش داریم، روزنامه قمی می‌نامیمش!) در مقام مقایسه با سایر روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های قم، حجم مطالب تولیدی ۱۹ دی بالاتر است و به خصوص ستون‌ها و یادداشت‌های آن بعضا خواندنی و قابل استفاده است. ۱۹ دی مشکلی با درج نام و حتی آدرس ایمیل و تصویر نویسندگان در ستون‌هایشان ندارد و این نکته جزو مزیت‌های این روزنامه است که از برند شدن چهره‌ها و روزنامه‌نگاران نمی‌ترسد. هم در نسخه چاپی و هم در نسخه آنلاین، ۱۹ دی با فاصله زیادی بالاتر از سایر رقیبان محلی‌اش قرار می‌گیرد.
%d8%b1%d9%88%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%db%8c%d9%85%d8%a7%d9%86-%d9%82%d9%85
احتمالا بتوانیم عنوان قدیمی‌ترین روزنامه شهر قم (والبته نه بهترین روزنامه) را به روزنامه «ایمان» بدهیم. کاش روزنامه ایمان همچنان خودش را روزنامه صبح قم معرفی می‌کرد، نه روزنامه صبح ایران. تصور نمی‌کنم «ایمان» بتواند خواننده‌ای در خارج از مرزهای استان قم برای خودش پیدا کند (به خصوص با آن سایت عجیب و غریبش). نیم‌تای بالای صفحه اول ایمان، قابل‌تحمل است؛ احتمالا قابل‌تحمل‌ترین صفحه‌بندی صفحه اول را در بین روزنامه‌های قمی داشته باشد!
%d8%b1%d9%88%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b4%d8%a7%d8%ae%d9%87-%d8%b3%d8%a8%d8%b2
دیگر روزنامه پر صفحه قم (اگر اگر افتخار بدهند و قبول کنند که روزنامه قمی هستند)! روزنامه «شاخه سبز» با دو صفحه ورزشی، نشان داده که به مطالب مورد توجه خوانندگان توجه دارد. شگفت‌آور اینکه در این دو صفحه (حداقل در شماره‌ای که من خواندم) اثری از خبرهای ورزش قم، حتی در حد یک خبر کوتاه، نیست. از دیگر ویژگی‌های روزنامه، یک صفحه اختصاصی برای آگهی‌های کوچک نیازمندی‌ها است که جای خالی آن در بین رسانه‌های قمی به شدت احساس می‌شود. در واقع جای خالی یک ضمیمه نیازمندی‌های پر و پیمان و مفصل و جامع که بتواند به خوبی نیازهای بخش‌های مختلف بازار را پوشش دهد، خالی است. اگر رسانه‌ای با سرمایه‌گذاری و استراژی مناسب بتواند این قسمت را در دست بگیرد، احتمالا به رسانه غالب شهر تبدیل شود. روزنامه شاخه سبز ظاهرا سایتی هم با آدرس iqta.ir دارد که در زمان نوشتن یادداشت، در دسترس نبود.
%d8%b1%d9%88%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%da%af%d9%88%db%8c%d9%87-%d9%82%d9%85
چه بگویم والله! مجموعه‌ای از خبرهای روابط عمومی ادارات که بعضی جاها به شکل نامطبوعی به رپرتاژ پهلو می‌زند. از ویژگی‌های صفحه‌بندی اغلب رسانه‌های محلی این است که کاربر را دعوت می‌کند هرچه سریع‌تر صفحات را ببندد و روزنامه را بگذارد کنار! از دید کمّی اگر بخواهیم نگاه کنیم، می‌توانیم بگوییم هرچه تعداد روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های محلی بیشتر باشد، بهتر است. (واقعا بهتر است؟!) وقتی چند ثانیه به لوگوتایپ «گویه» نگاه می‌کنم، احساس سرگیجه پیدا می‌کنم.
%d9%87%d9%81%d8%aa%d9%87-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a2%d9%88%d8%a7%db%8c-%d8%ac%d8%a7%d9%85-%d8%ac%d9%85
هر آنچه که در یادداشت بالا آمد، اینجا هم می‌توان تکرار کرد. یک سؤال جدی: آیا رسانه‌های محلی باید صرفا منعکس‌کننده گزارش روابط عمومی ادارات باشند؟ البته «آوای جام جم» در صفحه آخر (در این هفته‌نامه، صفحه آخر یعنی صفحه ۴) یک گزارش از وضعیت تیم صبای قم منتشر کرده است؛ فقط کاش گزارش صرفا بازنشر گزارش خبرگزاری فارس نبود و نگاه هفته‌نامه هم منعکس می‌شد. به نظرم «آوای جام جم» قبلا با نام دیگری منتشر می‌شد. لوگوتایپ خوب و معقولی دارد و از نظر من، این تنها نکته مثبت این نشریه بود.
%d9%87%d9%81%d8%aa%d9%87-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d9%be%db%8c%d8%a7%d9%85-%d9%82%d9%85
در سرعنوان صفحه اول هفته‌نامه «پیام قم»، از این نشریه به عنوان پرتیراژترین نشریه استان قم یاد شده. این آمار درست است؟ کسی از تیراژ روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های قم اطلاعی ندارد؟ نکته خاصی نیست، فقط فکر می‌کنم احتمالا رتبه ریزترین و آزاردهنده‌ترین فونت متن در بین رسانه‌های قمی را بتوان به هفته‌نامه «پیام قم» اهدا کرد.
%d9%87%d9%81%d8%aa%d9%87-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b5%d9%81%d8%a7%db%8c%db%8c%d9%87-%d9%82%d9%85
«صفاییه» با روال انتشار دوهفته‌نامه به تازگی کارش را شروع کرده است. «صفاییه» نام زیبا و بامسمایی دارد که علاوه بر زیبایی ذاتی نام، اشاره خوبی هم به یکی از محلات سنتی قم دارد و حس نوستالوژیکی را در خواننده منتقل می‌کند. قطع نشریه، خاص است. صفاییه در قطع ۳۲ در ۴۲ چاپ می‌شود. (جهت مقایسه، قطع روزنامه‌ها به صورت مرسوم، ۳۵ در ۵۰ سانتیمتر در هر صفحه است.) این قطع، با توجه به اینکه طراح به نیم‌تای سنتی روزنامه‌ها توجهی نکرده است، در نگاه اول زیبا و شکیل جلوه می‌کند. یونیفرم صفحه اول نشریه زیبا است، ولی متأسفانه در صفحات داخلی و صفحه آخر، این یونیفرم به بیراهه رفته است. توصیه مشفقانه بنده به دوستان ویراستار یا عزیزانی که به زبان فارسی و درست‌نویسی علاقه دارند، این است که اکیدا از مطالعه این هفته‌نامه خودداری کنند. رسم‌الخط نگارشی و ویراستاری نشریه، از مرحله «بد» عبور کرده و به «فاجعه» نزدیک شده است!
به طور کلی، دوهفته‌نامه «صفاییه» (که امیدوارم به هفته‌نامه تبدیل شود)، فرمت خوبی در بین رسانه‌های شهر قم دارد و کار بدیعی است. خاطرات خوش ماهنامه «قم امروز» که سال‌ها پیش منتشر می‌شد را زنده کرده است. عمده مطالب این رسانه، در تحریریه تولید می‌شود. با توجه به تمرکز خوب مطالب تولیدی در رابطه با موضوعات روز شهری، احتمالا بتوان عنوان «قمی‌ترین رسانه شهر قم» را به این نشریه داد.

 

‫۳ دیدگاه ها

  1. با سلام و تقدیم ادب
    دوست نگارنده اگر کمی تحقیق می فرمودند نشریات دیگری هم در استان در حال انتشار هستند همچون پیام قم ، ندای وطن ، بعثت ، اقتصاد اینده و سپهر اقتصاد که کاملا برخی استانی منتشر می شوند . از لحاظ کیفی هم بنده با نگارنده تا حدی موافقم اگر به ضریب کیفی نشریات قم که از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد تعلق گرفته بنگریم به جز سپهر اقتصاد بقیه نمرات ضعیفی دریافت نمودند

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا