شهرها بر اساس ویژگیها و برتریهای تاریخی، اجتماعی، جغرافیایی، مردمشناسی و دیگر مناسبتها، با گزارهها و موضوعهایی مرتبط میشوند، که بیانگر نقشه راه توسعه و نشاندهنده فرصتها و برتریهای ویژهٔ آنهاست. شهر تاریخی، باستانی، فرهنگی، زیارتی و مذهبی، گردشگری، تجاری، بانکی، علمی و آموزشی، هنرهای دستی، بندری، صنعتی و…
این نامگذاریها، افزون بر شناساندن برجستگیها و کانونهای تمایز و جداشدگی این شهرها، بهگونهای هدفگذاری توسعهای نیز بهشمار میروند و پایه و اساس طرح های جامع وبرنامهریزیها هستند و همواره در فراسوی نگاه مدیران شهری و منطقهای.
تصمیمسازان و برنامهریزان، پایدارترین ویژگیها، برجستگیها و برتریهای ریشهای و اصیل هر منطقه را مبنای کار خود قرار داده و توسعه شهر را بر آن اساس تعریف میکنند.
بیایید نگاهی به برتریهای ویژه شهر قم بیاندازیم و این که این ویژگیها، چه هدفگذاریهایی را خواهان است و این هدفگذاریها چه استلزامات عملی در پی خواهد داشت و در واقع به چه سامانهها و الگووارههاییهایی برای پیادهسازی نیاز دارد.
در یادداشت «دربارهی قم» به گوشهای از ویژگیهای این شهر اشاره شد.
شهر مؤسسهها
قم، شهر پرشمار مؤسسههای مذهبی، فرهنگی، آگاهیبخشی و… است؛ بهگونهای که از المانها و نمادهای کاری و بهگونهای اقتصادی قم میباشند و نقش پررنگی در اقتصاد شهری البته بهگونهٔ ویژه خود دارند. کانون نگاه بیشتر این موسسات بر گزارهها و موضوعهای فرهنگی، آموزشی و … است که از اساس فعالیتهایی غیر انتفاعی هستند و به ظاهر از تنور آنها نانی گرم نمیشود؛ ولی این موسسات با پشتیبانگیریهای درخور توجهی، توانستهاند در توسعه و اقتصاد شهری نقشآفرین ظاهر شوند.
از ویژگیهای مهم شهر قم که سرمایهگذاری را در این شهر ایمن ساخته، پایگاه سنتی و اسلامی آن است که در دوره های گوناگون تاریخی نگه داشته شده است و در نتیجه سرمایهگذاران و کنشگران مذهبی و علمی همواره با اطمینان خاطر میتوانند در این شهر سرمایهگذاری کنند.
در واقع شهر قم بارانداز مؤسسات فرهنگی گوناگون بر اساس نیازهای گروههای مختلف فکری در کشور و بهگونهای در جهان اسلام است که البته تا جایگاه واقعی خود و رسیدن و به فعلیترساندن نیروها و تواناییهای نهفته از سویی و پاسخ به نیازهای گوناگون عرضه شده، فاصله بسیاری داشته و راه دور و درازی را در پیش دارد و برنامهریزیها مناسبی را نیازمند است و البته زمان.
آموزش، پژوهش، آگاهیرسانی، تبلیغ، نشر و چاپ و… از رویکردهای پررنگ در این مؤسسهها هستند.
و به این ویژگی مهم شهر قم، وجود موسسه ها و کانونهایی از دیگر کشورهای اسلامی را باید افزود.
شهر مردان تبلیغ و آگاهیرسانی
طلبهها و مبلغان که رسالت اصلیشان رساندن پیامهاست و در واقع مدیامنهای واقعی هستند.
طلبههای حوزه علمیه قم، از اساس برای مهیا شدن به ابزارهای انتقال پیامها به قم آمدهاند و در قم مانده اند و اساس فراگیری آنان، رساندن پیام ها به مردم است، ماموریت و رسالتی که از سوی مردمان باورمند بر عهده آنان گذارده شده و به مقوله جذابی به نام تبلیغ و موسمی به نام اعزام در هر سال چند نوبت منتهی شده است و به آیینی در میان دینباوران.
به این ویژگی بیفزایید پرشمار طلبه هایی که از دیگر کشورها در قم سکنی گزیده اند با همان اهداف و آموزهها و مسلط به زبان فارسی و عربی.
شهر انجمنگاههای اندیشهورزی دینی
وجود حوزههای علمیه مهم کشور در قم و ضرورت و بایستگی برقراری ارتباطاتی نظام مند با دیگر کانونهای علمی
اندیشه، در میانه کارزار ارائه و نموداری است که میبالد و سنجیده میشود و از این روی نیازمند ابزار رسانه ای است درخور این موضوع.
عقبه تئوریک جمهوری اسلامی
نظام حاکمیتی ایران بر پایه نظریه ولایت فقیه بنا نهاده شده است. این نظریه پیوسته در طول زمان اجرا میبایست بررسی و واکاویده شود و برتری و کاستیهای آن شناخته شده و در جهت برطرفسایزی و بهرهمندی وبهره رسانی بیشتر به کار رود
حاکمیت، فلسفه درستی و هدف وجودی خود را از حوزهها میگیرد چرا که قانون اساسی بر اساس نظریهای فقهی وضع شده است.
شهر زیارتی
زیارت ، و ورود کمنظیر زائران در طول سال به شهر قم، دم و بازدمی مذهبی را ایجاد کرده است و قم را تنفسگاه معنوی ایران تبدیل کرده است
از سراسر ایران و جهان اسلام، پیوسته مردمانی برای زیارت به این شهر میآیند که این آمد و شد عظیم و یکپارچه، رسانهای زنده و فراگیر و بسیار اثر گذار و ژرف را برای این شهر به ارمغان آورده است.
شهر بیوت
از اساس دفاتر مراجع و بیوت علما، نهادهایی فراجغرافیایی شناخته میشوند. دفاتری بین المللی که بیشترین نیاز را به ارتباط با آن سوی پیام و ماموریتشان دارند.
به طور جداگانه به جایگاه رسانه در فهم اجتماعی دین و فقه اشاره خواهیم کرد و این که فقه چون دیگر دانشها و قانونها پیش از ورود به ساحت جامعه، می بایست برآوردهای اندازهمندی از چگونگی واکنش جامعه با دستورها و بارآوردهّای علمی داشته باشد و به ابزاری برای نیازسنجی قانونی مستقیم از متن جامعه و در تعامل و پیوستگی با متن مردم نیازمند است.
قانون، بایستههای گوناگون و پراکنده بشر را به رشته درآورده و سامان میبخشد تا هدفهای پذیرفته شده، بهینهتر در دسترس قرار گیرند.
اشراف و آگاهی جامع و فراگیر، بایستهای است همیشگی برای قانونگذار، و این شناخت فراگیر و بهروز و بههنگام ، نیازمند ابزارهایی برای دستیابی.
این ابزارها نمیتواند محدود به ابزارهای سنتی شناخت چون: مدرسهها، آکادمیها، کتابها و … به تنهایی باشد بلکه، به سامان کردن جامعه با قانون، راهکارهای شناخت بهروزتر و تعاملی تری میخواهد.
شهر رسانهای ایران
اجتماع و گردهمآیی انسانها، مبتنی بر ارتباط است و اجزای بدون ارتباط در کنار یکدیگر و بدون تناسب، گروه را تشکیل نمیدهند.
ارتباط، داد و ستد پیامهاست؛ در نتیجه با گسترش ارتباطات در واقع، با جامعههایی فراگیرتر و جهانی تر روبهرو شدهایم.
با این نگاه، هر واحد اجتماعی در اجتماعهای انسانی، دارای پیامهایی است برای دیگر افراد و واحدها و در نتیجه نیازمند به ابزارها و رسانهّهایی برای انجام این بده بستانها.
مردم قم، افزون بر این نیاز پایه و اساسی، با مجموعهای از رسالتها و سفارشها و ماموریتها روبهرو هستند که نیازمندی شان به رسانه ها را بیش از دیگر جایها کرده است.
قمیها بیش از دیگران، رسانهایاند و بیش از حد متعارف مردم، میطلبد رسانهای باشند.
به عبارت دیگر، رسانه بیش از دیگر مردم به کار قمی ها میآید و قم بیش از دیگر شهر ها اقتضای رسانههایی زنده و فعال را دارد و روشن است که پاسخی به فراخور این نیاز داده نشده.
ویژگیهایی که در بالا برشمرده شد جامع مشترکی دارند و آن «پیامرسانی» است. آگاهیرسانی و ابلاغ و رساندن، نه تنها برای انتقال نتیجه کار موسسه ها، بیوت و طلاب است، بلکه خود موضوع کار آنان نیز میباشد و دیگر سفارشدهندگان شیوههای درست این انتقال پیام را نیز خواهانند.
دلیل اصلی نابسامانیهای شهری و کاهش راندمان شهر قم و اینکه مزیتهای بینظیر این شهر، آن نتیجهبخشی درخور و شایسته را نداشتهاند، دره ژرف بیرسانهگی این شهر است.
شهری که اساس و بنیان برتری هایش بر ارتباط است، از ابزارها و فنآوریهای کارآمد رسانه ای بی بهره است و حتی میتوان گفت آن مقدار رسانه استاندارد پایهای را که هر شهری باید داشته باشد را نیز ندارد.
این امر دست و پای کنشگران شهری را بریده است و راه انتقال پیام را در این شهر کاملا بسته. بنبستی که، کجخلقیهای فراوانی را در شهر و سویههای گوناگون آن آشکار کرده و فضای شهر را خشن و زمخت نشان میدهد، رویهای که به هیچ روی تناسبی با دین، آگاهی، مهرورزی و پیام های لطیف آن ندارد.
گام نخست و بهترین آزمون راستیآزمای این نتیجهگیری، راهاندازی روزنامه رسمی حوزههای علمیه است و بهتر است که این روزنامه، روزنامهای شهری باشد ویژه قم.
